رفتار انسانها آموختنی، قابل تغییر و پرورش یافتن است. یکی از مشکلاتی که خیلی از ما در روابط بین فردی با آن مواجه شده ایم، مهارت یا به تعبیری هنر عذرخواهی کردن است. همهء ما در زندگی، مراودات و معاشرتهای روزمره مان بخاطر رفتارهای خود در موقعیت عذرخواهی قرار میگیریم. رفتاری که میتواند منجر به سوء برداشت، دلخوری، مشاجره و حتی قطع رابطه شود. اما در اغلب موارد یک یا هر دو طرف ماجرا، بدلایل مختلفی حاضر به معذرت خواهی نیستند. 
این دلایل میتواند شامل عدم اعتماد به نفس، عدم عزت نفس کافی، عدم احترام به طرف مقابل، غرور کاذب، خودخواهی، ترس از عذرخواهی، ترس از قضاوت شدن، ترس از قرار گرفتن در موقعیتی غیرمنتظره و نهایتا عدم بلوغ فکری باشد.
این دلایل میتواند شامل عدم اعتماد به نفس، عدم عزت نفس کافی، عدم احترام به طرف مقابل، غرور کاذب، خودخواهی، ترس از عذرخواهی، ترس از قضاوت شدن، ترس از قرار گرفتن در موقعیتی غیرمنتظره و نهایتا عدم بلوغ فکری باشد.جالب اینجاست که حتی بسیاری از افراد هم که حاضر به عذرخواهی کردن هستند درواقع یا از سر رفع تکلیف اینکار را میکنند و یا نحوه و تکنیکهای لازم برای ابراز یک عذرخواهی موثر را نمیدانند.
نکات زیر ترجمه و گردآوری از چندین وبسایت رواشناسی پیرامون این مساله است که امیدوارم به اصلاح رفتارها و مهارتهای بین فردیمان کمک کند.
۱) بخش اصلی فرایند عذرخواهی کردن، قبول و تصدیق این است که رفتار ما باعث ناراحتی طرف مقابل شده است. اینجا بحث خطاکار و تنبیه و تشویق مطرح نیست. صرفا قبول این مهم که رفتار ما منجر به دلخوری در فرد مقابل شده است میتواند به درک طرف مقابل کمک کند. رفتار و گفتار ما الزاما شبیه آنچه ما در ذهن داریم توسط دیگران برداشت نمیشوند و پی بردن به آنچه فرد مقابل از رفتار ما برداشت کرده است نکته ای اساسی است. میتوانید با این جمله گفتگو را شروع کنید: «می فهمم که کارم باعث شد ناراحت شوی». با این جمله به طرف مقابل می فهمانید که احساسی را که به وی دست داده است می پذیرید.
۲) مسوولیت پذیری گام بعدی است. یکی از دلایل اصلی ترس یا عدم عذرخواهی همین قسمت است. افراد به دلیل غرور یا ترس از روبرو شدن با واکنشی غیرمنتظره، تمایل به عذرخواهی ندارند. اگر براستی میخواهیم عذرخواهی مان موثر و واقعی باشد باید یاد بگیریم مسوولیت و تاوان رفتارمان را بپذیریم. مسوولیت پذیری مهارتی نیست که ناگهانی بدست آوریم. تخصصی است که باید از کودکی آموخته باشیم، اما این دلیل نمیشود که اگر مسوولیت پذیر بار نیامده ایم کماکان به این رفتار خود ادامه دهیم. هیچ زمانی برای آموختن و تغییر دیر نیست.
۳) برای عذرخواهی کردن وقت بگذارید. عذرخواهی های سرسری و عجولانه یا با لحنی کلافه، طعنه آمیز یا از سر رفع تکلیف نه تنها کمکی به بهبود اوضاع نمیکند بلکه اثراتی مخرب بدنبال دارد. اگر امکان دارد بصورت حضوری عذرخواهی کنید در غیراینصورت حتما با تلفن اینکار را انجام دهید. این نشان میدهد که فرد مورد نظر برای شما اهمیت ویژه ای دارد که حاضرید برایش وقت بگذارید.
۴) اگر فرد مقابل برایمان دارای اهمیت است، و میخواهیم با او ارتباط دوستانه یا عاشقانه مان را ادامه دهیم، باید با انتخاب کلمات مناسب و متناسب با شرایط سعی در نشان دادن این موضوع کنیم. باید به فرد روبرو صراحتا بگوییم که برای ما فردی مهم است و از رنجش او ناراحت هستیم. باید در گفتار و رفتار خود نشان دهیم که متوجه دلخوری فرد مقابل شده ایم و قصد جبران داریم. در این مرحله بیان کردن تاسف با بزبان آوردن «متاسفم» راهگشاست. اما صرف ابراز تاسف کافی نیست. لازم است میزان تاسف خود را توصیف کنید و دلایلی که باعث ناراحتی یا سوء برداشت شده است را بزبان بیاورید. گاهی باید به فرد مقابل یادآوری کنید که چرا برای شما فردی مهم و عزیز است. خاطرات مشترک و لحظه های خوب را یادآوری کنید.
۵) از تکرار جزییات آنچه منجر به تضاد و تعارض بین شما شده است خودداری کنید. گاهی یادآوری جزییات منجر به تکرار آزردگی و تداعی دلخوری میشود. یک بار ناراحت شدن برای فرد مقابلتان کافی است.
۶) شاید آرامبخش ترین کاری که در انجام عذرخواهی لازم است انجام دهید، به زبان آوردن نقش خود در ماجراست. به هیچ عنوان سعی نکنید رفتار خود را توجیه کنید یا در مقام دفاع از خود برآیید. یادتان باشد فرایند عذرخواهی کردن فقط برای دلجویی از فرد مقابل است نه دفاع از رفتار خودتان. اهمیتی ندارد که رفتار شما عمدی بوده یا نه، اهمیتی ندارد که چه دلایلی منجر به این اتفاق شده است. نهایتا نتیجه یکی است و آن آزردگی فرد مقابل است. دلخوری فرد مورد نظر تنها نکته ای است که باید روی آن تمرکز کنید. مگر آنکه فرد مقابل برایتان ارزشی نداشته باشد!
۷) در مواردی که خطایی جدی صورت گرفته، حتما باید اذعان پشیمانی و درخواست بخشیدن کنید. صرف اینکه بگویید متاسفم کافی نیست. باید بزبان بیاورید. باید عمل کنید.
۸) کلمات وسیلهء ارتباطی بین شما و دیگران هستند. با بکار بردن کلمات مناسب بگویید که دیگر رفتاری که منجر به آزار فرد مقابل شده است تکرار نمیشود.
پس بطور خلاصه پذیرش مسولیت، درک دلیل ناراحتی فرد مقابل، یادآوری اهمیتی که آن فرد برای شما دارد، تلاش برای بهبود وضعیت، اقرار به نقش خود در ماجرا، درخواست بخشش و ابراز ناراحتی، قول دادن تلاش برای جلوگیری از تکرار آنچه پیش آمد.
در پایان فراموش نکنید که معذرت خواهی معامله نیست. قرار نیست در هنگام عذرخواهی برای سبک شدن بار مسوولیت، کمی از تقصیرات را هم به گردن دیگری بیاندازید. تنها انسانهای شجاع، مسوول، بالغ و مهربان قادر به عذرخواهی هستند.
شبنویس 